Al eeuwenlang zijn kerkgebouwen een belangrijk kenmerk van dorpen, steden en landelijke gebieden in heel Europa. Van luxueuze en majestueuze kathedralen tot schilderachtige plattelandskapelletjes, op veel plaatsen in Europa staan religieuze heiligdommen. Tegenwoordig worden sommige religieuze gebouwen in ongerepte staat gehouden en beschouwd als nationale schatten, terwijl andere een heel andere bestemming krijgen. Of het nu op een drukke stadshoek is of ergens op het platteland door de natuur wordt overgenomen, er zijn veel religieuze gebouwen die langzaam aan de tijd verloren gaan en uit het collectieve geheugen verdwijnen.
Italië is een perfect voorbeeld van een land dat, dankzij zijn rijke geschiedenis van architectuur, cultuur en verbondenheid met Religie als instituut, veel verschillende verlaten gebouwen en plaatsen herbergt. Men schat dat er in heel Italië meer dan 20.000 kerken zijn, hoewel het exacte aantal misschien dichter bij 65.000 ligt. Van dit aantal zijn ten minste 1.000 kerken bevestigd verlaten, hoewel er waarschijnlijk veel meer zijn, door de gegevens die in de loop der tijd verloren zijn gegaan. Van het noorden van het land tot de meest afgelegen gebieden van de Zuid-Italiaanse eilanden zijn er overblijfselen van religieuze gebouwen. In de meeste gevallen zijn deze verlaten gebouwen niet bekend buiten hun specifieke buurt, en met het verstrijken van de tijd gaan de overblijfselen van deze gebouwen, inclusief hun levendige en glorieuze geschiedenis, verloren.
Het idee dat Italië veel verlaten plaatsen herbergt, vooral religieuze gebouwen, is nogal eigenaardig. Immers, Italië heeft een rijke geschiedenis van religie, inclusief een zeer hechte band met de Katholieke Kerk, met de wortels van het moderne Christendom als organisatie die teruggaat tot het Romeinse Rijk. De opkomst van de religie en haar heiligdommen bleef zich honderden jaren uitbreiden, met meer dan een millennium aan invloed en macht over politiek en maatschappij. Elke stad in Italië heeft minstens een kapel. Bijvoorbeeld het stadje Chianche, dat op de meeste kaarten niet voorkomt en nauwelijks 50 inwoners telt, heeft twee kerken, waarvan er één in onbruik is geraakt.
Het stadje Chianche en zijn kerken zijn een perfect voorbeeld van de huidige toestand van de kerken in Europa. In de meeste gevallen is er een gebrek aan middelen of personeel om ze draaiende te houden, waardoor steeds meer van deze gebouwen in onbruik raken. Maar kerken zijn niet het enige dat wordt verlaten: hele dorpen en steden raken langzaam verlaten. Kleine gemeenschappen gaan over in grotere, omdat mensen hun dorp verlaten op zoek naar betere kansen in grotere steden. Bovendien zijn veel regio’s in Italië gevoelig voor catastrofale gebeurtenissen zoals aardbevingen, die om de paar decennia plaatsvinden.
De vraag blijft, eenvoudiger gezegd, wat heeft het voor zin om budgetten en personeel in te zetten en extra moeite te doen voor het behoud van deze kerken als er geen gemeenschap is om ervan te genieten? Geen toeristen aan te trekken, of andere relevante activiteiten te organiseren? Het trieste gevolg van de verstedelijking en de massale trek naar grotere steden is dat kleine plattelandsgemeenschappen en hun heiligdommen ophouden te bestaan. Interessant is dat, in tegenstelling tot Italië, in veel andere Europese landen, zoals Duitsland, Oostenrijk of Zweden, de tendens om kerken te verlaten wordt gecompenseerd door de groeiende tendens om ze te verbouwen tot iets anders, bijvoorbeeld restaurants, theaters, residenties, musea of zelfs concertzalen.
Vandaag de dag bieden verlaten religieuze gebouwen in Italië en elders een unieke blik op het verleden. Een bron van reflectie en introspectie misschien, omdat ze ons aanzetten tot nadenken over de toekomst. Als een kerk, ooit het belangrijkste toevluchtsoord in de gemeenschap, een hoop ruïnes kan worden, wat zegt dat dan over wat wij vandaag de dag zeker weten? Veel van de overgebleven verlaten heiligdommen zijn sporen uit het verleden van vele gemeenschappen. Als we deze sporen volgen, weten we waar we vandaan komen, en misschien, waar we naartoe gaan.
Over de auteurs
Boys With Drones zijn Sven van der Wal en Roman Robroek. Sven is professioneel videograaf en Roman is professioneel fotograaf. Beiden komen uit Nederland en hebben jarenlange ervaring op creatief gebied. Wat in 2021 begon als een idee en een droom, is voor hen nu werkelijkheid geworden.
Je kunt meer van hun werk bekijken op Instagram, YouTube en TikTok. Dit artikel werd ook hier gepubliceerd en met toestemming gedeeld.