Belichtingsdriehoek uitgelegd: ISO, Sluitertijd en Diafragma

De belichtingsdriehoek is een fundamenteel begrip in de fotografie. Het is evenzeer van toepassing op digitale fotografie als op filmfotografie. Het omvat drie kritische aspecten die elk beeld vormen – diafragma, sluitertijd en ISO. Soms wordt het ook aangeduid als de ISO diafragma sluitertijd driehoek.

Laten we eens kijken naar elk van de aspecten die de kern vormen van alle fotografie. In feite gebruik je al deze aspecten, ongeacht het camerasysteem.

Als je net begint met spiegelreflexfotografie, begin je misschien de moed op te brengen om met de niet-automatische instellingen te spelen en de handmatige mogelijkheden van de camera uit te proberen. Maar voordat je dat doet, moeten we eerst de Belichtingsdriehoek.

Belichtingsdriehoek is als de heilige drie-eenheid van de fotografie. Niets is daarbuiten. Met andere woorden, je kunt geen enkel beeld maken zonder begrip van wat ook wel bekend staat als de driehoek ISO, diafragma, sluitertijd…. Laten we meer te weten komen…

Sluitertijd + Diafragma + ISO = Belichtingsdriehoek

Een van de hoekstenen van basisfotografie is leren en het begrijpen van de Blootstellingsdriehoek.

De Belichtingsdriehoek is de benaming voor de drie belangrijkste elementen van de belichting van de camera: de ISO, het diafragma, en de sluitertijd.

Bekijk de dagprijs

Deze elementen helpen allemaal om de hoeveelheid licht te regelen die de digitale lichtsensor in de camera bereikt.

• De ISO is de naam voor de basismeting van de lichtgevoeligheid van uw digitale camera. 👉 Lees meer over ISO.
• De Aperture is de grootte van de opening in de lens. Deze opening bepaalt hoeveel licht er doorgelaten wordt naar de digitale sensor in de camera. 👉 Lees meer over diafragma.
• De Sluitertijd is de tijdsduur dat de sluiter van de camera open blijft wanneer een foto wordt gemaakt. 👉 Lees meer details over Sluitertijd.

Diafragma is als de grootte van een raam

Veel leraren basisfotografie gebruiken graag de raam metafoor om de belichtingsdriehoek te beschrijven. In deze metafoor moet je je een kamer met een raam voorstellen. Aan de buitenkant van het raam zitten plastic luiken en aan de binnenkant zit een dun, semi-transparant gordijn.

De opening is de grootte van het raam – een groot raam betekent dat er veel licht in de kamer kan komen. Een klein raam betekent dat de kamer zwak verlicht is.

Hoe lang staan de “vensterluiken” open? (Sluitertijd)

Als de luiken open zijn, kan er licht in de kamer komen, maar als de luiken dicht zijn, is de kamer donker (Sluitertijd > hoe lang is het luik open).

ISO is als een gordijn

De hoeveelheid licht die in de kamer kan komen hangt ook af van de dikte van het semi-transparante gordijn (ISO). Een dik gordijn zal veel licht tegenhouden en een dun gordijn zal bijna al het licht binnenlaten.

Gerelateerde post: Uit de automatische modus stappen

Zodra u de verschillen tussen deze elementen begrijpt, kunt u ze gaan gebruiken om uw foto’s onder controle te krijgen.

• Lange sluitertijden en grote diafragma’s zijn geweldig voor het maken van nachtopnamen.wanneer er minder licht is. Als u echter ook de ISO verhoogt, kunt u korrelige opnamen krijgen.
• Snelle sluitertijden zijn ideaal om beweging vast te leggen..

Subtiel spelen met elk van deze instellingen is de beste manier om er gevoel voor te krijgen. Begin niet andere dingen op de camera te veranderen voordat je weet hoe je deze functies goed kunt gebruiken. Om u een beter inzicht te geven in het samenspel van ISO, sluitertijd en diafragma, kunt u deze grafiek bekijken:

Gedetailleerde uitleg van Blootstellingsdriehoek

Hoe ISO, diafragma en sluitertijd werken

👉 ISO (en ASA)

Ik heb hierboven kort over de ISO geschreven. ISO en ASA zijn dezelfde dingen.

• ISO staat voor de Internationale Organisatie voor Normalisatie.
• ASAstaat daarentegen voor de American Standards Association.

Beide staan voor standaardisatie en betekenen beslist iets meer dan alleen lichtgevoeligheid. In de fotografie hebben ze echter betrekking op de lichtgevoeligheid van het beeldmedium dat het licht opvangt. De digitale sensor of de film, naargelang het geval.

Lichtgevoeligheid geeft aan hoe gevoelig de sensor (of de film in het geval van filmcamera’s) is voor licht. Het geeft ook aan met hoeveel licht de sensor (of de film) kan werken om goed belichte beelden te maken. ISO wordt altijd uitgedrukt in een getal. Zoals 100, 200, 400 enzovoort. Elk volgend getal op die schaal verdubbelt de gevoeligheid van de sensor.

Normaal ISO-bereik: 100 – 1600

ISO 100 is het laagste ISO-getal dat op de meeste camera’s mogelijk is. Het stelt het laagste niveau van lichtgevoeligheid voor. Er is geen bovengrens. Tenminste in theorie. Elke nieuwe camera lijkt de grens van het bovenste getal steeds iets te verleggen. Maar dan is fotograferen met waanzinnig hoge ISO’s nooit een goed idee. We zullen binnenkort leren waarom.

Als algemene regel kun je met moderne DSLR camera’s veilig fotograferen bij ISO 1600 en weglopen met geweldige beelden. Dat is een belichtingsspeelruimte tot vijf stops voor het geval u bij weinig licht fotografeert.

Laten we een voorbeeld nemen om uit te leggen hoe ISO werkt

Stel dat de belichtingsmeter op je camera bij ISO 100 aangeeft dat de camera kan fotograferen bij f/11 en een sluitertijd van 1/100 sec. Als het omgevingslicht afneemt en je wilt dezelfde sluitertijd en diafragma behouden, dan is de enige manier om dezelfde belichting te krijgen het verhogen van de ISO. In dit geval kun je, afhankelijk van hoeveel het omgevingslicht verandert, het ISO-getal dienovereenkomstig verhogen.

Laten we zeggen dat het omgevingslicht met één stop daalt (halveert). Je moet dan ISO 200 gebruiken om de belichting in evenwicht te brengen. ISO 200 is één stop hoger dan ISO 100 en heeft hetzelfde effect als het verhogen van de belichting met één stop.

Let op: ISO verandert de belichting niet

Er bestaan veel misverstanden over ISO. Veel fotografen zeggen dat ISO de belichting verandert. Nee, dat is niet zo.

ISO gaat over wat er gebeurt nadat de belichting is gemaakt.

Het is een techniek van signaalversterking. Hoger het ISO nummer is meer signaal versterking. Maar net als bij alle signaalversterking, zal er ook een toename van ruis zijn. In de fotografie is dat ruis.

Ruis zijn kleine stukjes wit en zwart in een beeld. Je ziet ze duidelijker in de schaduwgebieden. Het gebruik van een hogere ISO is dus niet zonder nadelen.

ISO FAQs

👉 Diafragma en diafragmabladen

Nu een begrip van wat diafragma is. Heel eenvoudig gezegd is diafragma een “gat in je lens”.

Dit is het gat (of “venster”) waardoor het licht de camera binnenkomt en de digitale sensor/film aan de achterkant van de camera bereikt. Het diafragma wordt uitgedrukt als een fractie. Het is een verhouding tussen de brandpuntsafstand van de betreffende lens en de diameter van de lensopening. Het diafragma is dus nooit een absoluut getal.

Diafragma = f/ of F-stop

Ook het diafragma varieert afhankelijk van de brandpuntsafstand en het formaat van de betreffende lens. Het diafragma wordt ook wel aangeduid als f-getal of f-stop.

Diafragma-experiment

Neem een lens met een diafragmagetal van f/2.8 of kleiner (f/1.8, f/1.4). Dit is alleen om aan te tonen wat diafragma fysiek is. Idealiter heeft de lens een handmatige diafragmaring. Op de handmatige diafragmaring staan verschillende fracties en getallen gegraveerd. Zoals f/16, f/11, f/8 en f/1.8, f/1.4 enzovoort. Dit hangt natuurlijk af van het diafragmabereik van de lens.

Wat je nu moet doen is de diafragmaring draaien terwijl je een oogje houdt op de voorkant van de lens. Je ziet een kleine opening aan de achterkant van de lens. Als u aan de diafragmaring draait, wordt de opening groter (of kleiner, afhankelijk van de richting waarin u de diafragmaring draait).

Dit gebeurt omdat de grootte van de opening niet absoluut is. Er zijn kleine lamellen aan de achterkant van de lens die bewegen en de grootte van de opening veranderen. Als je verschillende lenzen hebt kun je dit vergelijken – dat meer diafragmalamellen (op een lens) hoe soepeler de opening/het gat zal zijn.

Hoe groter de opening, hoe meer licht de lens binnenlaat en omgekeerd.. Je kunt de oefening ook herhalen met de lens gemonteerd op je camera, wat je moet doen als de lens geen fysieke diafragmaring op de loop heeft. Maar je moet het openen en sluiten van de lens wat zorgvuldiger observeren om dit op te merken.

Diafragma en velddiepte

De scherptediepte is een begrip dat rechtstreeks verband houdt met het diafragma. Naast het regelen van de hoeveelheid licht die de camera binnenkomt, bepaalt het diafragma ook hoeveel van een scène scherp is.

• Eenvoudig gezegd, de groter de opening (opening van de opening), is het gedeelte van het beeld dat scherp zal zijn kleiner. Met andere woorden, een grote opening suggereert een geringe scherptediepte.
• Aan de andere kant, de kleiner de openingzal het deel van het beeld dat scherp is groter zijn. Met andere woorden, een kleiner diafragma produceert een grotere scherptediepte.

Gerelateerde post: Grote opening vs. kleine opening (afbeeldingsvoorbeelden)

Creatieve toepassingen van diafragma

De mogelijkheid om het diafragma al dan niet handmatig te regelen zet de deur open voor honderden creatieve toepassingen ermee. Zoals je je kunt voorstellen, is een van de creatieve manieren om te fotograferen het regelen van het scherptediepte.

Bijvoorbeeld, wanneer u landschappen fotografeert, of stadsgezichten, of zeegezichten of architectuur of groepsfoto’s. U kunt de lens terugschroeven zodat grote delen van het beeld scherp worden weergegeven.

Aan de andere kant, als je iets fotografeert zoals een bloem, of portret of pasgeborenen of alles waarbij je de achtergrond (en de voorgrond) wilt laten versmelten, moet je met een groot diafragma fotograferen en daarbij een kleine scherptediepte creëren.

Er zijn lenzen die je de mogelijkheid geven om het onscherpe achtergrond effect te controleren. Een lens die mij meteen te binnen schiet is de Nikkor 135mm f/2 DC.

Lees ook: Beste Bokeh lenzen

Bokeh

Een term die verband houdt met diafragma en scherptediepte en die je waarschijnlijk vaak zult horen. Dit woord is ontleend aan het Japanse woordenboek. In de fotografie betekent Bokeh de kwaliteit van de achtergrondonscherpte en niet alleen de achtergrondonscherpte zelf.

Er zijn vele manieren om de achtergrondonscherpte te regelen. Eén daarvan is door het diafragma van de lens te regelen.

Aantal diafragma bladen

Maar er zijn ook andere aspecten die de kwaliteit van het onscherpe effect, of bokeh, bepalen. Een daarvan is de aantal diafragmalamellen op de lens.

Hoe meer er zijn gladder de vorm van de bokeh. Een ander aspect dat de achtergrondonscherpte bepaalt is de achtergrond zelf.

De achtergrond is belangrijk

• Als de achtergrond effen of donker is, zal het bokeh slecht zijn, als het er al is.
• Daarentegen, als de achtergrond veel details heeft en er vooral lichtspleten zijn, is de kwaliteit van het bokeh veel beter.

👉 Sluitertijd

De sluitertijd is het tweede van de drie elementen waaruit de belichtingsdriehoek bestaat. De sluitertijd geeft aan hoe lang de sluiter van de camera open blijft. Het geeft dus aan hoe lang de camera waarschijnlijk licht zal ontvangen in een bepaalde situatie.

Natuurlijk is deze tijdsduur regelbaar. In de automatische modus en de modus diafragmaprioriteit wordt de sluitertijd automatisch geregeld door de camera, op basis van het gekozen diafragma of het soort tafereel dat zich voor de camera bevindt. In de handmatige modus moet de fotograaf de sluitertijd met de hand instellen.

Sluitertijd wordt uitgedrukt in fracties van een seconde.

• 1/30, 1/60, 1/120, 1/250 enzovoort. Van 1/60 tot 1/120 versnelt de sluitertijd met 1/60 van een seconde. Precies, de hoeveelheid licht halveert.
• Als je de andere kant op gaat, dus de sluitertijd verhoogt naar 1/30, wordt de sluitertijd juist langzamer. De hoeveelheid licht dat de camera binnenkomt verdubbelt.

We noemen dit voortdurend sluitertijd, hoewel het soms een beetje contra-intuïtief kan zijn. De sluitertijd kan enkele seconden of zelfs minuten lang zijn. U kunt de sluiter zo lang laten lopen als u wilt met behulp van externe hulpmiddelen. Je hebt een externe trigger nodig en je moet de Bulb Mode op je camera hebben om de sluiter lang te kunnen slepen.

Creatieve toepassingen – Een moment bevriezen

Een van de vele toepassingen van de sluitertijd is het bevriezen van beweging. Zoals een vogel in volle vlucht, een aanvaller die op het punt staat de bal langs de keeper te schieten, of een wielrenner die langs de toeschouwers in de Tour de France zoeft. Het kan ook worden gebruikt in combinatie met een camera met een voldoende snelle sluitertijd om elementen vast te leggen, zoals een uiteenspattende ballon, een kogel die een houten plank raakt of een glasplaat die op het exacte moment van de inslag versplintert.

Normaal laten de beperkingen van de mechanische sluiter niet toe om zulke snelle acties goed vast te leggen. Je hebt extra elementen nodig, zoals een laser trigger en externe verlichting, om zoiets snel te kunnen opnemen. Daarover een andere keer meer.

Sluitertijd en bewegingsonscherpte

Net zoals je de sluitertijd gebruikt om beweging te bevriezen, kun je de sluitertijd ook gebruiken om bewegingsonscherpte vast te leggen. Je versleept de sluiter om dit mogelijk te maken. Met andere woorden, door het sluitergordijn langer open te houden.

Een afstandsbediening gebruiken

Ik had het hierboven over het gebruik van een lange sluitertijd. Het gaat erom de sluiter minutenlang en zelfs urenlang te laten slepen. Normaal gesproken heeft de camera geen ingebouwde voorinstelling om zo’n lange sluitertijd te kiezen. Je moet overschakelen naar de Bulb modus en dan de ontspanknop ingedrukt houden.

Dat kan erg lastig zijn als je bijvoorbeeld sterrensporen fotografeert. De beste optie is om een externe ontspanner te gebruiken.

Belichting en de belichtingsdriehoek

Overigens hebben al deze drie elementen te maken met belichting. Behalve ISO. ISO heeft geen invloed op de hoeveelheid licht die in de camera komt. Waar het wel mee te maken heeft is wat er daarna gebeurt. Desondanks staat het bekend als ISO – diafragma – sluitertijd driehoek.

De andere twee zijn complementair en hebben een omgekeerde relatie met elkaar. Laten we dit verder uitwerken. Maar eerst iets over de blootstelling zelf.

👉 Blootstelling

Belichting is niets anders dan de hoeveelheid licht die je camera vastlegt met een bepaalde combinatie van sluitertijd en diafragma.

Het is een product van het diafragma en de sluitertijd die je op je camera hebt ingesteld of die de camera zelf heeft gekozen.

Belichting geeft aan hoe helder of donker je foto’s zijn. Als het beeld te helder is, zeggen we dat het beeld overbelicht is. Aan de andere kant, als het beeld te donker is, zeggen we dat het onderbelicht is.

Soms moet de belichting echter heel bewust helder zijn. Op andere momenten moet de belichting donkerder zijn. Nogmaals, dit is puur een keuze van de fotograaf. Als algemene regel geldt echter dat uw foto’s goed belicht moeten zijn. Niet te licht en niet te donker.

Het verband tussen diafragma en sluitertijd

Eerder zei ik dat diafragma en sluitertijd een omgekeerde relatie hebben. Daar is een reden voor. De reden is dat de grootte van het diafragma en de tijd dat de sluiter open blijft beide bepalen hoeveel licht er wordt opgevangen.

Dat betekent dat je theoretisch een van de twee kunt veranderen om een belichting in evenwicht te brengen.

In de praktijk word je echter beperkt door het soort scène dat je probeert vast te leggen.

• Als je landschappen fotografeert je moet een kleine opening. Dat betekent dat je de sluitertijd moet verslepen om de belichting in evenwicht te brengen.
• Aan de andere kant, als je portretten fotografeertzul je waarschijnlijk een groot genoeg diafragma en dus de sluiter versnellen om te compenseren.

Op geen enkel moment kun je zowel het diafragma openen als de sluiter verslepen of met beide opties precies het tegenovergestelde doen. Dat gezegd hebbende, als je het diafragma opent zul je de sluiter moeten versnellen om te compenseren. Omgekeerd zul je, als je de sluiter versleept, het diafragma moeten verkleinen om ervoor te zorgen dat de camera het gebrek aan licht kan compenseren.

Om de Diafragma Prioriteit & de Sluitertijd Prioriteit standen weer in te schakelen:

• Als u foto’s maakt in de diafragma prioriteit modus zal de sluitertijd zich automatisch aanpassen om meer/minder licht binnen te laten.
• En als je fotografeert in de prioriteit sluitertijd zal het diafragma zich aanpassen. Stel dat je de ISO ongewijzigd laat, dan zal de combinatie sluitertijd/diafragma altijd hetzelfde blijven.

Laten we wat basis belichtingsdriehoek oefeningen doen!

👉 Diafragma voorrangsmodus

• Maak enkele foto’s met een lage diafragmawaarde (=groot diafragma “venster”, meer licht), bijvoorbeeld bij f/1.4 of f/2.8. Deze stand is ideaal voor portretten, binnenopnamen en nachtopnamen.

• Maak een aantal foto’s met een hoge diafragmawaarde (minder licht, kleiner “venster”), wat ideaal is voor landschapsfotografie en grote scherptediepte (meer scherpte), bijvoorbeeld f/22.

👉 Sluitertijdprioriteit

• Stel een snelle sluiter snelheid om het moment te bevriezen (bijvoorbeeld 1/1000 seconde).

• s Nachts moet je misschien een langere sluitertijd kiezen (bijv. een seconde of twee) om voldoende licht op te vangen.

Gerelateerde post: Voorbeeldfoto’s van laag en hoog diafragma

👉 Verander de ISO

• Kijk hoe een hoge ISO je beeld beïnvloedt, stel bijvoorbeeld de ISO in op 6.400.
• Maak dan een foto bij lage ISO bv. 50 en zie het verschil.